piątek, 18 lutego 2022

Zatory, czyli rzecz o tym jak bimbrownik Mastalerz przejął pałac po Radziwiłłach

Jacek Żytkiewicz, bohater serialu  „Zmiennicy” w reżyserii Stanisława Barei, mieszka kątem w zrujnowanym pałacu w Zatorach. Pałac w drodze reformy rolnej odebrany został Radziwiłłom na potrzeby lokalnej społeczności, w efekcie czego zmienił się w niezbyt malowniczą ruinę. Jacek podnajmuje pokój od niejakiego Mastalerza – dość antypatycznego jegomościa trudniącego się produkcją i dystrybucją bimbru. Władze gminy którym podlega pałac, nie są zainteresowane ratowaniem zabytku. Wizytujący rezydencję Naczelnik mówi z irytacją: „Cholera z tymi zabytkami! Radziwiłłowie tu 300 lat mieszkali i dobrze było, a teraz 40 lat i ruinę zrobili!”. Wreszcie zapada decyzja, by budynek oddać Mastalerzowi za darmo – w ten sposób gmina pozbędzie się problemu, a Mastalerz, który liczył na taki właśnie obrót sprawy, będzie mógł zrealizować swoje plany („Ja tu zamiaruję zrobić takie coś a la motel, dla lepszych gości…”).




W rzeczywistości pałac w Zatorach (w serialu użyto prawdziwej nazwy miejscowości) nie należał do Radziwiłłów. Rezydencja powstała jako parterowy dwór w drugiej połowie XVIII wieku dla Szydłowskich. Na przestrzeni dalszych dziesięcioleci sukcesywnie rozbudowywana, w roku 1898 za sprawą ówczesnego właściciela Józefa Iłżyckiego otrzymała swój ostateczny kształt. Remont z 1925 roku dokonany dla Bagniewskich nie zmienił sasko-stanisławowskiego charakteru budynku. Po wojnie – tak jak u Barei – pałac przeszedł na własność PGR i uległ dewastacji. Na szczęście obecnie stanowi już własność prywatną i w niczym nie przypomina serialowej ruiny.



Wracając do „Zmienników”, w jednym z odcinków Jacek oprowadza Kasię po swojej okolicy, opowiadając o mniej lub bardziej odległej przeszłości pokazywanych miejsc. Dziewczyna jest pod wrażeniem wiedzy Jacka:

- Panie Jacku, pan to musi lubić historię!

- Wszyscy musimy… - odpowiada Jacek.

Dworek w Zameczku

Ci którzy myślą, że posiadanie zabytku w dzisiejszych czasach to wielka udręka, powinni przeczytać książkę Włodzimierza Kalickiego „Panowie ...